4.1. Istorijat prostora, graditeljsko i kulturno nasleđe 

Moderna urbana struktura centralne zone Novog Beograda je, u svom istorijskom razvoju od tek sedam  decenija, uspostavila izuzetno značajnu integrativnu funkciju za dva istorijska centra, Beograd i Zemun. Postignuta je integracija u smislu ostvarivanja i fizičkog i kulturnog kontinuiteta jedinstvene urbane strukture. S obzirom na svoju poziciju u odnosu na Beograd i Zemun, ova zona predstavlja, ne samo značajan deo Novog Beograda, već i jedan od najznačajnijih delova šireg područja Beograda.

Predmetni prostor se nalazi unutar šireg priobalnog područja značajnog za kreiranje slike i identiteta grada.  Čine ga posebne celine i pojedinačni objekti kulturno-istorijskih i arhitektonsko-urbanističkih vrednosti, koji predmetnom prostoru daju snažan vizuelni i kulturni identitet.

Sa aspekta zaštite kulturnih dobara u okviru prostora obuhvaćenog konkursom odnosno u njegovoj neposrednoj blizini, nalaze se sledeća kulturna dobra i dobra koja uživaju prethodnu zaštitu: Palata Saveznog izvršnog veća u Novom Beogradu, kulturno dobro – spomenik kulture, Park prijateljstva u Novom Beogradu, kulturno dobro – znamenito mesto, Muzej savremene umetnosti na Ušću, kulturno dobro, Centralna zona Novog Beograda, kulturno dobro-prostorno kulturno-istorijske celine  i Priobalna zona Novog Beograda, celina pod prethodnom zaštitom.

 

Planska dokumentacija, studije i konkursi

Prve ideje i tendencije za proširenje gradske teritorije na levu obalu reke Save javile su se u periodu posle Prvog svetsog rata, kada je Sava prestala da bude granična reka. Već 1923. godine, kao dodatak uz predlog novog Generalnog regulacionog plana Beograda, čiji je autor Đorđe Kovaljevski, izrađen je Ilustrativni plan grada na levoj obali Save koji je obuhvata celokupnu teritoriju između Beograda i Zemuna.

 

Slika 24: Generalni plan Beograda iz 1923.god. Đorđe Kovaljevski, levo

   Skica regulacije Beograda na levoj obali Save, 1946. Nikola Dobrović, desno

Projekat Kovaljevskog predviđao je izmenjenu regulaciju Dunavskog plovnog puta i u vezi sa njom formiranje velikog jezgra na Ušću. Računao je na stvaranje novih gradskih površina na Ratnom ostrvu, predlagao je naspram Ade Ciganlije luku kao radnu zonu, a između nje, Ušća i Bežanijske kose gradsko tkivo sa jednom velikom klasičnom kompozicijom u središtu koja je imala ulogu centra novog dela grada.

Po završetku Drugog svetskog rata, već krajem 1945. godine, pristupilo se izradi novog Generalnog urbanističkog plana Beograda kojim u prvoj fazi rukovodi arhitekta Nikola Dobrović.

Dobrovićeva skica je prvi posleratni urbanistički predlog. Predstavljala je podlogu za raspisivanje arhitektonskog konkursa za zgrade Predsedništva vlade, CK Partije i jednog hotela. Glavna odlika ovog projekta je lepezasta mreža saobraćaja.

Jugoslovenski konkurs za državne i partijske objekte i urbanistički plan Novog Beograda, 1947.

Konkurs, koji je podrazumevao i urbanističke elemente, je u potpunosti odbacio Dobrovićevu neobaroknu konstrukciju i afirmisao  ortogonalnu matricu. Žiri nije dao prednost nijednom rešenju već su utvrđena opšta načela i postignut konsenzus oko postavke novog grada kao moderne urbane strukture.

Generalni urbanistički plan Beograda,1950. Miloš Somborski

Definisanje centralne zone Novog Beograda i njenog središnjeg poteza centralnih funkcija (SIV – železnička stanica).  Generalni plan je predviđao da priobalni, prvi od četiri podužna pojasa definisana glavnim saobraćajnim pravcima,  predstavlja administrativno-upravnu zonu. Prostor od SIV-a do železničke stanice bio je u svojoj prvoj polovini predviđen za park, a u zoni same stanice za zgrade specijalne namene.

Slika 25:Generalni urbanistički plan Beograda,1950. Miloš Somborski, levo

Plan centralne zone Novog Beograda, 1960. Leonod Lenarčić, Milutin Glavički, Milosav Mitić, Dušan Milenković, Uroš Martinović, desno

Plan centralne zone Novog Beograda, 1960. Leonod Lenarčić, Milutin Glavički, Milosav Mitić, Dušan Milenković, Uroš Martinović

Ovaj  plan je predstavljao rezultat dugog procesa istraživanja i planiranja ovog prostora i u njemu su postavljene glavne odrednice današnjeg centra   Novog Beograda. Stvorena je čvrsta kompozicija o devet gradskih blokova koja ostaje kao trajan i verovatno najznačajniji znak urbanizma šezdesetih.

Slika 26: Regulacioni plan Novog Beograda, 1962.  Milutin Glavički, Uroš Martinović           

Formiranje devet centralnih blokova sa tri velika trga (svečani manifestacioni trg ispred zgrade SIV-a, centralni gradski trg u Bloku 25 i stanični trg koji su povezani širokim pešačkim komunikacijama) deo je ideja predstavljenih Regulacionim planom iz 1962. godine.

U periodu od 1960-1969. godine  rađeni su urbanistički projekti za Blokove 21, 22, 23, 28, 29 i 30 (na osnovu konkursnih rešenja) koji su i realizovani. Plan centralne zone Novog Beograda implementiran je delimično, kroz izgradnju stambenih blokova, dok je središnji deo, namenjen centralnim i javnim funkcijama ostao nerealizovan.

Ovim Regulacionim planom je i ostvarena podloga za dalje pozicioniranje i razvijanje projekta Muzeja savremene umetnosti (MSU). U okviru dole prikazanih grafičkih priloga može se videti serija arhitektonsko-urbanističkih poteza od kojih je jedan i realizovan kroz pozicioniranje i građenje MSU. Ovde se može videti da se već prvobitnim planom, objekat Muzeja savremene umetnosti zamišlja kao jedan objekat u okviru kompleksa muzeja. Današnji ulazni plato MSU formiran je kao centralni plato koji okuplja dva objekta: Modernu galeriju i Rezervat moderne galerije, odnosno njeno proširenje ili depo. Zato je ulazni plato u MSU okrenut ka ulici Nikole Tesle a ne ka šetalištu, za koje bi se u trenutnom arhitektonsko-urbanističkom kontekstu pretpostavilo da je primarni vid pristupa objektu MSU.

 

Slika 27: Regulacioni plan Novog Beograda, 1962. Pozicija MSU u kontekstu muzejskog kompleksa i objekta njegovog proširenja

Inicijativa za proširenje zgrade Muzeja savremene umetnosti postoji još od 1979. godine kada su ovu ideju pokrenuli autori objekta Muzeja prof. Ivan Antić i arh Ivanka Raspopović u saradnji sa tadašnjim upravnikom Muzeja Miodragom B. Protićem. Kao što se na planovima iz 1962. god može videti u originalnoj situaciji je planirano proširenje kapaciteta za baštinjenje savremene umetnosti u okviru formiranja muzejskog kompleksa, pa su se autori u ovoj inicijativi nadovezali na originalani plan.

 

Generalni urbanistički plan Beograda, 1972.

Generalni urbanistički plan Beograda, 1972 potvrđuje planiranje poteza SIV – novobeogradska železnička stanica kao jednog od opštih gradskih centara i centralnog jezgra Novog Beograda.

 

Slika 28: Generalni urbanistički plan Beograda, 1972

 

 

Studija centralne zone Novog Beograda, 1976. Ferenčak, Petrović

Centralna zona od devet blokova shvaćena je kao središnja lamela jednog dugog i kontinualnog centralnog tkiva koje bi pošavši iz zemunskog jezgra imalo svoj kraj negde kod Slavije. Ova je studija predviđala da je neophodno da se centralni prospekt SIV – železnička stanica upotpuni jednim upravnim potezom paralelnim glavnim tokovima  kretanjima ljudi.

Predlog rekonstrukcije Novog Beograda i Savskog amfiteatra, 1983 - 1985.

Perović, Stojanović

Ovo istraživanje, polazeći od ideje uspostavljanja „starog grada“ u novom gradu, oblikuje "prazan" prostor Novog Beograda jezikom bloka, ulice, trga. Predlog rekonstrukcije ispituje skoro sve postmodernističke forme koje je Evropa razvila u prethodnoj deceniji.

Međunarodni Konkurs za unapređenje urbane strukture Beograda, 1986.

Veliki spektar ideja – od formalističkih, u duhu Moderne i Atinske povelje, do stvaranja potpuno amorfnih, ambijentalnih prostora;  uspostavljanje nove jednako važne osovine duž Bulevara AVNOJ-a kojom se povezuje Novi Beograd sa starim jezgrom Beograda;  dijagonalni pravci prema Bloku 12 i 16; oplemenjivanje centralnog prostora - zelenilo i voda.

Izgradnjom stambenog Bloka 24 (1984 – 1989.god.) i sportske hale u Bloku 25, u praksi je definitivno onemogućena realizacija Plana centralne zone Novog Beograda.

 

U poslednjih nekoliko decenija kroz seriju konkursa i studija stručna javnost je anketirana povodom pitanja daljeg razvoja ovog neprocenljivog prostora i mogućnostima njegovog unapređenja. Ovaj prostor bio je tema Opšteg javnog neanonimnog programsko-anketnog konkursa za rešenje GRADSKOG PARKA, od hotela Jugoslavija do Brankovog mosta na Novom Beogradu, 2007. i Studije Gehl biroa gde su dati neki scenariji razvoja prostora konkursnog obuhvata. (materijal dat u konkursnoj dokumentaciji, u odeljku V – OSTALA KONKURSNA DOKUMENTACIJA/Gehl studija.)

 

4.2. Saobraćajne karakteristike prostora

 

Ulična mreža

Granicu Plana sa zapadne strane čini južna regulacija Bulevara Nikole Tesle (u rangu magistrale), dok sa južne strane granicu tangira saobraćajni pravac Bulevar Mihajla Pupina – Brankov most, takođe u rangu magistrale. Ostale saobraćajnice u kontaktu sa konkursnim obuhvatom su deo sekundarne ulične mreže. Bulevari Mihajla Pupina i Nikole Tesle sa pravcem Brankovog mosta čine jedan od najznačajnijih gradskih saobraćajnih pravaca kojim se sremsko područje grada povezuje sa tradicionalnim gradskim centrom starog Beograda. Veliki značaj za prostor ima i ulica Ušće, koja predstavlja „krunu“ nasipa postojeće obaloutvrde reke Save.

U postojećem stanju predmetna lokacija je direktno opslužena linijama autobuskog podsistema JGPP-a koje saobraćaju Bulevarom Nikole Tesle. Takođe, u Ulici Ušće (deo paralelan sa Brankovim mostom) nalazi se terminus autobuskih linija „Novi Beograd (Ušće)“. Priobalni delovi područja najudaljeniji su od naseljenih delova grada i postojećih stajališta JGS-a. Predmetno područje u petominutnoj izohroni je dobro opsluženo svim vidovima JGS-a. Jedna od linija autobuskog prevoza je privremeno ulazila i u sam kompleks, krećući se ulicom Ušće sa (privremenim) stajalištem ispred Muzeja savremene umetnosti, što je svakako zbog veličine parka, dužine i nebezbednosti pešačkih kretanja bilo korisno, kako za zaposlene, tako i za posetioce lokacije.

Parkiranje vozila, u postojećem stanju, obavlja se uz Ulicu Ušće, deo uz reku. Stacionarni saobraćaj je u deficitu, zbog velikog broja ugostiteljskih objekata za koje nije obezbeđen dovoljan broj parking mesta, pa se parkiranje odvija i na ostalim površinama koje nisu namenjene parkiranju. Takođe, poslovni centar „Ušće“ generiše veliki broj vozila za koji je obezbeđen parking u okviru podzmene garaže centra.

 

Pešački i biciklistički saobraćaj

U okviru granice Plana izvedene su biciklističke staze u Ulici Ušće (u delu kod Brankovog mosta, i u delu pored Parka prijateljstva), u Bulevaru Nikole Tesle (od Bulevara Mihajla Pupina do Ulice Ušće), uz šetalište pored reke Save, kao i kroz park od hotela Jugoslavija ka Ulici Ušće (prva izvedena biciklistička staza u Beogradu). Duž Bulevara Nikole Tesle evidentirane su trase drvoreda.

Pešački saobraćaj u pojedinim intervalima ima jake pešačke tokove, kao i biciklistički saobraćaj, za koji je izvedena biciklistička staza u delu zajedno sa pešačkom a u delu nastavka ulice Ušće odvojenom trasom. Ipak, nedovoljno definisana pešačka komunikacija sa kontekstom i atraktivnim objektima je veliki nedostatak ovog prostora.

U okviru predmetnog područja, u postojećem stanju, uslovi za javna pešačka kretanja su povoljni po obodima bloka, posebno u pešačkoj zoni šetališta uz obalu Save i Dunava. Ono što je nedostatak postojećeg stanja pešačkih staza i veza je nedovoljna povezanost tkiva Novobeogradskih blokova i šetališta uz Savu i Dunav u pravcu upravnom na obalu. Postojeću pešačku ali i biciklističku mrežu staza trebalo bi unaprediti kroz konkursna rešenja tako da se sotvari što neposrednija i atraktivnija, sadržajima podržana veza stambeno poslovnog zaleđa i obala reka i prostora prirode.Postojeću biciklističku stazu u Bulevaru Mihajla Pupina, koja je deo šire mreže biciklističkih staza, treba unaprediti.

U okviru Bulevara Nikole Tesle planirana je dvosmerna biciklistička staza sa strane profila prema parku minimalne širine 2,0 m, dok je u okviru Ulice Ušće, deonica paralelna reci, planiran je obostrani trotoar širine 2,5 m, kao i zid za zaštitu od hiljadugodišnjih voda. U okviru Ulice Ušće, deonice koje nisu paralelne reci, planirane su dvosmerne biciklistička staza širine 2,0 m sa ivičnim zelenim pojasom i obostranim trotoarima od minimum 1,5 m. Planirati pešačko - biciklističke mostovske veze sa desnom obalom Save i sa Ratnim ostrvom.

 

Slika 29: Plan biciklističkih staza Beograd

  Beograd živi, izvedene staze – zeleno, planirane staze – crveno

4.3. Zelene površine 

 

Javne zelene površine u blokovima 10, 14 i 15 čine deo „Jezgra“ planiranog sistema zelenih površina Beograda. Imajući u vidu način nastanka i uređenja, kao i postojeću strukturu, područje Parka prijateljstva čine tri celine:

• Prvu i najveću celinu parka (blok 15) čini područje između Brankovog mosta, ulice Ušće, njenog nastavka i Bulevara Nikole Tesle, koja se u literaturi može naći pod nazivom Park umetnosti. U okviru nje se nalazi objekat Muzeja savremene umetnosti, komercijalni objekat - restoran Ušće („Nacionalna klasa“), objekti reni bunara, „skejt park“, pešačko-biciklistički kej uz uređenu obaloutvrdu i kompleks crpne stanice na samom špicu ušća. Celina je delom u neposrednoj i užoj zoni zaštite vodoizvorišta. Park je uređen po uzoru na „engleske vrtove'', asocirajući na prirodno uređenje, sa grupacijama zelenila, otvorenim slobodnim površinama i vijugavim stazama.
• Drugu celinu parka (blok 14) čini područje između nastavka ulice Ušće, Bulevara Nikole Tesle i pešačke staze Zemunski kej, zaključno sa granicom znamenitog mesta Park prijateljstva. U okviru ove zone je prostor zelene i uređene parkovske površine Parka prijateljstva sa Alejom mira, površine od oko 14 ha, koji je zaštićen (Odluka o utvrđivanju Parka prijateljstva u Novom Beogradu za znamenito mesto, „Službeni Glasnik Republike Srbije“, br.8/2014), nastao 1961. kada su eminentne ličnosti iz celog sveta, prilikom posete Jugoslaviji i Beogradu, zasadile po jednu sadnicu u ovom parku kao simbol prijateljstva. Osim vrednih sadnica tu je i plato sa skulpturom „Večna vatra“, kao uređena parkovska površina. Pomenuti deo je uređen po principima „francuskog vrta'', a drugi deo površine koji je slobodan koristi se periodično za održavanje većih koncerata ili festivalskih manifestacija.
• Treću celinu parka (Blok 10) čini područje od granice znamenitog mesta do hotela Jugoslavija. Kroz ovu, prilično pasivnu celinu parka, bez mobilijara, prolazi biciklistička staza.

Priobalna zona Novog Beograda, odnosno površina u granici Plana kao njen deo, uživa status celine pod prethodnom zaštitom prema Zakonu o kulturnim dobrima („Službeni glasnik RS“, br. 71/94). Za sva dobra pod prethodnom zaštitom, važe mere zaštite kao i za kulturna dobra (u skladu sa vrstom).

Zelena površina u priobalju Dunava i Save, predstavlja jedinstvenu, kontinualnu, celinu, bogato obraslu drvenastom vegetacijom. Solidno opremljena mobilijarom, šetnom i biciklističkom stazom, osvetljena i pristupačna, predstavlja jednu od posećenijih obala Beograda za odmor i rekreaciju.

 

4.4. Infrastuktura

Postojeće infrastrukturne površine

Osim podzemnih trasa infrastrukturnih vodova u granici Plana se nalaze i lokacija kanalizacione crpne stanice upotrebljenih voda „Ušće“ (k.p. 1033/1, 1033/2 K.o. Novi Beograd i deo 1026/1 K.o. Novi Beograd), kao i objekti vezani za vodosnabdevanje – dva reni bunara (cele k.p. 1035, 1044/1, 1044/2 K.o. Novi Beograd i delovi 1043/1 i 1026/1 K.o. Novi Beograd) i dva cevasta bunara i jedna bazna stanica neposredno uz reni bunar.

Važan infrastrukturni objekat predstavlja postojeći nasip i obaloutvrda za odbranu od visokih voda.

 

4.5. Inženjersko geološke karakteristike područja  

Predmetno područje pripada Novobeogradskom aluvijalnom platou, nalazi se u priobalju reka Save i Dunava, sa izgrađenom obaloutvrdom, sa kotama terena 75.5-77.0 mnv, nastalim nasipanjem refuliranog peska i gline do 7 metara, preko aluvijalnih sedimenata Save i Dunava. 

Geološku osnovu terena izgrađuju sedimenti tercijara koji se pojavljuju na koti oko 45-50 mnv. Predstavljeni su marinskom laporovitom glinom primarnog sastava, koja tone u pravcu Srema. Preko sedimenata tercijara, tokom perioda kvartara, formirane su aluvijalno-jezerske tvorevine (peskovito-šljunkoviti nanos sa “Corbicula Fluminalis”) koji se pojavljuju oko kote 55-60 mnv i aluvijalne tvorevine (prašinasto-peskoviti nanos „facija povodnja”, glinovito-prašinasti nanos „facija mrtvaja” i prašinasto-peskovito-šljunkoviti nanos „facija korita”). Teren prekriva nasip od refuliranog peska (savremeno tlo - tehnogene naslage) i nasip od gline na površini terena.

Osnovna karakteristika inženjerskogeološkog modela terena i zastupljenih aluvijalnih sredina koje predstavljaju direktno angažovano temeljno tlo (do dubina rasprostiranja napona) u uslovima plitkog ili dubokog fundiranja objekta, karakteriše ukrštena slojevitost i heterogenost po sastavu i anizotropija fizičko-mehaničkih karakteristika, kako u vertikalnom, tako i u horizontalnom preseku.

Na osnovu analize rezultata postojeće dokumentacije, u hidrogeološkom pogledu teren je složenih karakteristika. Istraživanjima su konstatovane dve vrste izdani zbijenog tipa, gornja slobodna i donja sapeta. Slobodna izdan, formirana je u nasipu od refuliranog peska. Pri max. vodostaju reke Save i Dunava u koincidenciji sa max. nivoom podzemnih voda iz zaleđa Bežanijske kose, treba očekivati max. nivo slobodne izdani do kote 74 mnv. Prihranjivanje ove izdani se vrši infiltracijom površinskih voda, a delimično, pri visokom vodostaju, iz reke. Sapeta izdan je formirana u aluvijalno-jezerskim tvorevinama. Ova izdan je u direktnoj hidrauličkoj vezi sa rekom Savom. Pošto je značajna po kapacitetu, moguće je njeno korišćenje kao tehničke vode. Pri odlučivanju o korišćenju podzemnih voda neophodno je prethodno izvršiti hemijske i bakteriološke analize, kao i analizirati uticaj na promenu naponskog stanja i veličinu sleganja objekata u zoni razvoja depresione krive.

U hidrogeomehaničkom pogledu, a posebno sa aspekta unutrašnje erozione stabilnosti, uočava se česta pojava pomeranja i pregrupisanja čestica, menjajući kompoziciju zrna, kao i granične granulometrijske uslove unutrašnje erozine stabilnosti. Ove pojave na Novom Beogradu uočene su pri crpljenju „reni bunara”, izrade dubokih temeljnih jama i dreniranja terena. Hidrogeomehanički uticaj na promenu naponskog stanja i svojstava tla ima direktan uticaj na unutrašnju erozionu stabilnost, kliženje i tečenje kosina temeljnih iskopa, kao i povećanih ukupnih i diferencijalnih sleganja.

Istraživano područje PDR-a na osnovu stanja i svojstava u terenu (geomorfoloških, litološkog sastava, IG i HG karakteristika) i utvrđenog prostornog geotehničkog modela terena, pripada i izdvaja se kao jedinstveni inženjerskogeološki rejon A.

Izgrađen tehnogeni nasip od refuliranog peska i gline, 75-77 mnv i oblaoutvrda duž Save i Dunava za sada odolevaju plavljenju reka, uz primenjivane mere predostrožnosti i potrebne mere zaštite u uslovima obilnih padavina i maksimalnog nivoa reka Save i Dunava, kao i uticaja na nivo podzemnih voda i njihovo kolebanje. Kolobanje nivoa podzemnih voda, gornje slobodne i donje izdani pod pritiskom, kao i njihovim međusobnim sadejstvom pri visokom vodstaju, NPV osciluje oko 2.0-7.0 metara od površine terena. Prema DUP-u usvojen je maksimalni nivo podzemne vode na koti 74.0 mnv na prostoru Novog Beograda.

 

4.6. Aktuelna planska dokumentacija na području konkursnog obuhvata

Planski osnov za područje obuhvata konkursa sadržan je u Planu detaljne regulacije multifunkcionalnog sportsko-kulturnog kadržaja na području „Parka Prijateljstva'' – Ušće, gradske opštine Novi Beograd i Zemun (dalje u tekstu PDR „Ušće“).

• „Službeni list grada Beograda“ br. 35/19. Prema PGR-u Beograda, područje u obuhvatu konkursa pripada Celini IX - Centar Novog Beograda, Prvobitni Novi Beograd.

Plan detaljne regulacije „Ušće“

U obuhvatu Plana u okviru Blokova 10, 14 i 15,  zastupljene su sledeće površine javne namene: zelene površine; objekti i kompleksi javnih službi - ustanova kulture - Muzej savremene umetnosti; objekti i kompleksi javnih službi - kompleks posebne namene; saobraćajne površine; infrastrukturni objekti i kompleksi - KCS „Ušće“.

Na predmetnom području, oivičenom Brankovim mostom, Bulevarom Nikole Tesle, hotelom „Jugoslavija“ i rekama Dunav i Sava, dominiraju dve javne zelene površine, Park prijateljstva i zelena površina u priobalju Dunava i Save.

Kao što je već navedeno u prethodnim poglavljima, uzimajući u obzir položaj u prostoru, veličinu, dominantnu namenu, prioritetne funkcije, prirodne karakteristike, kulturni kontekst, uređenost i opremljenost, područje predmetnog Plana podeljeno je na četiri celine, i to:

• celina I – Park prijateljstva, područje između Brankovog mosta, ulice Ušće, njenog nastavka i Bulevara Nikole Tesle;
• celina II – Park prijateljstva, područje između nastavka ulice Ušće, Bulevara Nikole Tesle i pešačke staze Zemunski kej, do Hotela Jugoslavija;
• celina III – Zelene površine u priobalju Dunava i Save, područje od Brankovog mosta do Kompleksa posebne namene, a između ulice Ušće i reke Save i
• celina IV – Zelene površine u priobalju Dunava i Save, područje od Kompleksa posebne namene do Hotela Jugoslavija, koga čini kosina odbrambenog nasipa (od Dunava do pešačke staze), zatim pešačka staza Zemunski kej kao kruna nasipa sa manjom kosinom nasipa ka Parku prijateljstva.

Cilj Plana postavljen je u odnosu na preispitivanje postojećeg koncepta prostornog uređenja i sadržaja, mogućnosti prostora i njegovog unapređenja u skladu i bez narušavanja postojećeg kvaliteta prostora.

Ciljevi izrade Plana su: zaštita javnog interesa i zaštićenih vrednosti, zaštita i unapređenje prirodnih, kulturnih i graditeljskih vrednosti; formiranje identiteta područja kao centralnog gradskog parka i uvođenje novih sadržaja, urbanih formi, elemenata atrakcije i opreme; definisanje lokacija za izgradnju objekata kulture, od značaja za Republiku Srbiju; uređenje obale i obaloutvrde, definisanje odnosa prema zoni priobalja, pristupu rekama, vizurama i siluetama; definisanje saobraćajne mreže, stacionarnog saobraćaja, pešačkih i biciklističkih pravaca kretanja; komunalno i infrastrukturno opremanje; utvrđivanje pravila uređenja i građenja za planirane namene i načina sprovođenja plana.

 

Slika 30: Prikaz celina i podcelina konkursnog obuhvata, videti više u prilogu Plan namena iz Plana „Ušće“   

Potencijali i kvaliteti prostora koje Plan ističe su: prirodne i morfološke karakteristike uže i šire lokacije; položaj u mapi grada; ukupna površina;  istorijski identitet mesta; kvalitetno zelenilo i prostori koji se mogu dodatno oplemeniti;  vizure iz i u prostor; pojedini postojeći sadržaji koji privlače posetioce (muzej, skejtpark, kej, restorani). Ove postojeće kvalitete bi trebalo zaštititi i nadograditi predloženim rešenjima.

Uočeni nedostaci prostora koje bi kroz dalje projektantske aktivnosti trebalo adresirati su: nedovoljna pristupačnost i neintegrisanost sa okruženjem, pešačke barijere u vidu jake tangentne saobraćajnice, lokacija za parkiranje i nedostatak sistemskog programskog rešenja za ceo predmetni prostorni obuhvat.

Ograničenja vezana za prostor i njegovo korišćenje istaknuta Planom su: uslovi vezani za stanje životne sredine, zaštitu prirode i očuvanje javnih zelenih površina; uslovi vezani za zaštitu kulturno-istorijskog nasleđa i zaštitu vizura i panorama tj. silueta grada; uslovi vezani za zone zaštite beogradskog vodoizvorišta; uslovi vezani za vodno zemljište, vodoprivredu i projektovanu obaloutvrdu; uslovi vezani za geološkomorfološke karakteristike terena, podzemne vode i ograničenu nosivost tla;  uslovi vezani za infrastrukturne instalacije i objekte, koridore i zaštitne pojaseve; uslovi vezani za trase i regulacije saobraćajne infrastrukture, mogućnosti priključka, stacionarni saobraćaj i javni gradski prevoz.

Važeći Plan „Ušće“ predstavlja osnov za izdavanje informacije o lokaciji, lokacijskih uslova, kao i za izradu projekta preparcelacije i urbanističkog projekta, i osnov za formiranje građevinskih parcela javnih namena u skladu sa Zakonom o planiranju i izgradnji.

Dalja parcelacija definisanih granica građevinskih parcela javnih zelenih površina može se vršiti isključivo u svrhu definisanja parcela planiranih objekata javne namene navedenih u pravilima građenja za javne zelene površine u celinama I i II. Dalja parcelacija definisanih granica građevinskih parcela javnih zelenih površina može se vršiti isključivo u svrhu definisanja parcela stubova planirane gondole, što je i učinjeno u fazi izrade tehničke dokumentacije i parcele su dodeljene isključivo ispod stubova planirane gondole. Nije dozvoljena parcelacija građevinskih parcela javne namene postojeće parcele Muzeja  savremene umetnosti (JS-1).

Za sve javne zelene površine, obavezna je izrada:

• Manualna valorizacije postojeće vegetacije koji prethodi projektu pejzažnog uređenja parkovskih površina (I do IV).
• Projekta pejzažnog uređenja svih parkovskih površina (I do IV), uz verifikaciju na Komisiji za planove Skupštine grada Beograda.
• Projektne dokumentacije za rešenje obaloutvrda reke Save sa hidrološkom studijom, kroz koju će se definisati tačna pozicija zida/prostora za postavljanje mobilne opreme za odbranu od velikih voda za sve zone (I do IV).

Obavezna je izrada javnog urbanističko – arhitektonskog konkursa kojim će se odrediti lokacije za planirane ustanove kulture od nacionalnog značaja, objekta akvarijuma, i panoramskog točka.

Obavezna je izrada Urbanističkog projekta za planirane objekte i komplekse javnih službi, ustanova kulture od nacionalnog značaja, objekta akvarijuma i panoramskog točka, čiji je minimalni obuhvat cela građevinska parcela ZP-1 i ZP-2.

Program urbanističko-arhitektonskog konkursa, urbanistički projekat i tehničku dokumentaciju potrrbno je izraditi u svemu prema pravilima definisanim Planom „Ušće“, a na osnovu Zakona o zaštiti prirode, Zakona o zaštiti životne sredine, Zakona o kulturnim dobrima i Odluke o proglašenju parka prijateljstva za znamenito mesto.

U prilogu raspisa Konkursa priloženi su pribavljeni uslovi nadležnih institucija posebno: Zavoda za zaštitu spomenika Beograda, Zavoda za zaštitu prirode, Sekretarijata za zaštitu životne sredine, JP Zelenilo Beograd i JKP BVK.

Elementi obavezni za konkurs:

• svi sadržaji na predmetnom prostoru treba da budu u funkciji javnog korišćenja;
• rešenje mora biti primereno značaju predmetne lokacije utemeljenom na vrednovanju istorijskih, prirodnih, kulturoloških i funkcionalnih karakteristika, a u kontekstu najvećeg parka Novog Beograda;
• neophodno je očuvanje celokupne drvenaste vegetacije;
• neophodno je planirati zaštitu najvažnijih definisanih vizura;
• za građevinsku parcelu ZP1-1 indeks zauzetosti iznosi 2,5%, a za građevinske parcele ZP1-2a i ZP1-2b ukupni indeks zauzetosti je 3%;
• poziciju objekata odrediti u skladu sa Zonama zaštite prostora i osnovnim ograničenjima gradnje, definisanim na grafičkom prilogu br. 2 - Planirana namena površina i grafičkom prilogu br. 3 - Regulaciono - nivelacioni plan, kao i u skladu sa pozicijama drvenaste vegetacije;
• formiranje ekstenzivnog krovnog vrta na planiranim objektima, u minimalno 30 cm zemljišnog supstrata, kao i ozelenjavanje vertikalnih površina objekta, direktno i/ili na postavljenim nosačima, kao i kontejnerski gajenih biljaka na konstrukciji postavljenoj paralelno sa zidom.

Prilikom sprovođenja Konkursa i izrade urbanističkih projekata, primeniti principe integrativne zaštite u cilju očuvanja kulturno-istorijskih, ahritektonskih, urbanističkih, ambijentalnih i prirodnih vrednosti prostora ili načela urbane obnove.

Znamenito mesto – Park prijateljstva urediti i rekonstruisati na način kako je to definisano Odlukom o utvrđivanju Parka prijateljstva u Novom Beogradu za znamenito mesto („Službeni glasnik Republike Srbije“, broj 8/15).

Područje priobalne zone Novog Beograda u granici Plana urediti sa merama propisanim za celine koje uživaju prethodnu zaštitu prema Zakonu o kulturnim dobrima („Službeni glasnik RS“ br.71/94, 52/11-dr.zakon i 99/11 – dr.zakon).

Sve vrste planiranih intervencija na teritoriji Plana izvesti u skladu sa urbanističkim pravilima uređenja i građenja utvrđenim ovim Planom, uz obaveznu saradnju sa nadležnim institucijama po pitanju zaštite kulturnog nasleđa i prirodnih vrednosti, zelenih površina, zaštite životne sredine i vodoprivrede i JKP BVK.

Svi sadržaji na predmetnom prostoru treba da budu u funkciji javnog korišćenja, na površinama javne namene, tj. na javnom građevinskom zemljištu. Svi planirani sadržaji na teritoriji Plana i kompatibilne namene ne smeju ugroziti životnu sredinu.

Budući da je realizacija novih objekata kulture propisana PDR-om „Ušće“ uz obaveznu izradu arhitektonsko urbanističkog konkursa za obuhvat oivičen Brankovim mostom, Bulevarom Nikole Tesle, hotelom „Jugoslavija“ i šetalištem uz reke Dunav i Savu,  Planska dokumentacija je data u celosti u okviru Konkursne dokumentacije (u odeljku II IZVODI IZ PLANSKE DOKUMENTACIJE/PDR Ušće), a u poglavlju 4.2.4. Urbanističko-parametarske uslovljenosti i smernice za oba zadatka, ovog raspisa dati su izvodi koji se odnose na pravila uređenja i građenja za  objekte javne namene.

 

Aktuelna planska dokumentacija u kontaktnoj zoni konkursnog obuhvata

Područje u zoni šireg okruženja konkursnog obuhvata određeno je u planskom smislu različitim nivoima planskih dokumentata:

• PGR-om Beograda za blokove 21 i 30 koji se sprovode neposrednom primenom pravila građenja PGR-a, dok je za blokove 12 i 14  i 26 definisana obavezna izrada plana detaljne regulacije.
• Planovima detaljne regulacije za blok 16

           

Važeći Planovi detaljne regulacije u kontaktnom području:

1. PDR bloka 11 između Bulevara Nikole Tesle, Keja oslobođenja i produžetka ulica Goce Delčeva i Aleksinačkih Rudara, gradska opština Zemun (predlog izmene PDR-a je još uvek u proceduri)
2. PDR Dela bloka 12 Gradske opštine Novi Beograd

Tekstualne i grafičke priloge važećih planskih dokumenata, u digitalnom formatu, možete preuzeti preko GIS aplikacije sa internet portala Direkcije za građevinsko zemljište i izgradnju Beograda JP -

https://gis.beoland.com/smartPortal/gisBeoland.

Odabirom sloja „Obuhvat planova“ i prostornom selekcijom PDR-a na interaktivnoj mapi otvara se prozor preko koga se može pristupiti „Detaljnim informacijama“ (kružna ikonica sa oznakom „i“) u okviru koga se nalaze dokumenta – tekst i grafika plana.

Korisničko uputstvo za upotrebu GIS aplikacije se nalazi na sledećem linku -  

http://www.beoland.com/wp-content/uploads/planovi/gis-direkcije/uputstvo_mapa.pdf

 (Izvodi iz aktuelne planske dokumentacije u kontaktnoj zoni konkursnog obuhvata kao i njihove granice, priloženi su konkursnoj dokumentaciji – (II IZVODI IZ AKTUELNIH PLANSKIH DOKUMENATA)

 

 

Zaštita vizura

Predmetno područje nalazi se u pravcu zaštićene vizure sa platoa kod spomenika Pobednik na Beogradskoj tvrđavi.

 

Slika 31: Trajna dobra Beograda-zaštićene vizure

(GUP Beograda)

 

Morfologijom terena, prirodnim položajem i nadmorskom visinom, predmetno područje pruža stanovnicima i posetiocima izuzetne vizure  – sagledavanje starog dela Beograda sa  tvrđavom i Velikog ratnog ostrva kao i obrnuto, sagledavanje predmetnog područja sa najatraktivnije turističke tačke Beograda – Beogradske tvrđave i parka Kalemegdan , Brankovog mosta, samih  reka, poslovnog centra Ušće i Zemuna-Gardoš, što u daljoj razradi prostora treba posebno afirmisati.

 

slika 32: Pogled ka Novom Beogradu sa Beogradske tvrđave

 

slika 33: Pogled ka ušću sa Starog Savskog mosta

 

Jedna od najvažnijih vizurnih tačaka sa koje se sagledava centralni deo Novog Beograda je na Beogradskoj tvrđavi, sa platoa kod Pobednika (kota 113.40) i bastion na završetku bedema od Sahat-kule ka Savi (kota 124.00). Ova vizura obuhvata panoramu ušća Save u Dunav, sa Malim i Velikim ratnim ostrvom, reprezentativnim i zelenim prostorom Novog Beograda i Zemunom u pozadini.

Značajne vizure su iz novobeogradskih bulevara upravnih na predmetno područje (od Bulevara umetnosti do Ulice Milentija Popovića.